Author: Միլենա Մարտիրոսյան

1. Կատարիր բազմապատկում.

ա) 14,103 10 =141,03 

բ) 0,729 1000 = 729

գ) 7,93 10000 = 79300

դ) 0,879 100 = 87,9

2. Կատարիր բաժանում.

ա) 35,707 : 10 = 3,5707

բ) 0,48 : 100 = 0,048

գ) 6,765 : 1000 = 0,00675

դ) 7 : 100 = 0,07

3. Դիրքային գրառումով գրիր տասնորդական կոտորակը.

ա) 372/10 =37,2 

բ) 3/100 = 0,03

գ) 4567/10 = 456,7

դ) 513/10000 = 0,0513 

ե) 813/100 = 8,13

զ) 932/1000 = 0,932

4. Կատարիր բազմապատկում․

ա) 3 • 2,95 =8,85

բ) 16,387 • 0,29 = 4,75223

գ) 0,782 • 55 = 43,01

դ) 17,32 • 896,1 =15520,452

5. Կատարիր բաժանում.

ա) 18 : 0,6 =30

բ) 0,39 : 390 = 0,001

գ) 0,04 : 0,4 = 0,1

դ) 0,1 : 0,5 =0,2

6. Հաշվիր.

ա) 67 + 0,26 = 67,26

բ) 6,48 – 2,35 = 4,13

գ) 12,3 + 1,23 = 13,53

դ) 9 – 3,78 = 5,22

Դասարանական աշխատանք
Պետք է, անտեսելով տասնորդական  կոտորակի ստորակետը, կատարել բնական թվերի բաժանում քանորդում ստորակետ դնել, հենց որ ավարտվի տասնորդական կոտորակի ամբողջ մասի բաժանումը։

Մի տասնորդական կոտորակը մեկ ուրիշ տասնորդական կոտորակի բաժանելու համար պետք է նախ բաժանելիի և բաժանարարի
ստորակետները դեպի աջ տեղափոխել այնքան թվանշանով, քանի
թվանշան որ ստորակետից հետո կա բաժանարարում, ապա
կատարել բաժանում բնական թվի։

Տասնորդական կոտորակների բաժանում կատարելու համար
պետք է՝
ա) բաժանելիի բացարձակ արժեքը բաժանել բաժանարարի բացարձակ արժեքին,
բ) ստացված քանորդից առաջ դնել + նշանը, եթե բաժանելին և  բաժանարարն ունեն նույն նշանը, և դնել – նշանը, եթե բաժանելիի և բաժանարարի նշանները տարբեր են։

Տնային աշխատանք
Առաջադրանքներ՝  1174, 1175, 1177, 1180-1182

Վարժություն 1174. Կատարե՛ք բաժանում.

ա) 8,368 ։ 2=4,184
բ) 17,024 ։ 4=4,256
գ) 0,0225 ։ 15=0,0015
դ) 10,5 ։ 7=1,5
ե) 6,25 ։ 125=0,05
զ) 10,08 ։ 24=0,24
է) 11,223 : 3=3,741
ը) 374,17 : 31=12,07
թ) 13,041 : 23=0,567

Վարժություն 1175. Կատարե՛ք բաժանում.

ա) 40,25 ։ 2,3=17,5
բ) 4,221 ։ 0,63=6,7
գ) 30,303 ։ 33,3=0,91
դ) 9,3456 ։ 10,62=0,88
ե) 35,601 ։ 0,01=3560,1
զ) 0,13464 ։ 0,396=0,38
է) 14,924 ։ 0,82=18,2
ը) 788,48 ։ 1,28=616
թ) 189,1 ։ 0,305=620
ժ) 13,536 ։ 0,423=31,395
ժա) 0,001 ։ 0,2=0,005
ժբ) 10,74197 ։ 87,05=0,1234

Advertisement

Վարժություն 1177. Կատարե՛ք բաժանում.

ա) 1000 ։ 0,25=4000
բ) 169 ։ 1,3=130
գ) 7920 ։ 3,6=2200
դ) 1295 ։ 0,37= 3500
ե)  276 ։ 2,3=120
զ) 10572 ։ 8,81=1200
է) 888 : 0,37=2400
ը) 302 : 0,2=1511
թ) 4451 : 44,51=100

Վարժություն 180.  Աստղանիշի փոխարեն դրե՛ք համեմատման համապատասխան նշանը, որպեսզի ստացվի ճիշտ անհավասարություն.
ա) 1234 ։ 26 =12,34 ։ 26
բ) 741 ։ 9,4 =74,1 ։ 9,4
գ) 0,1901 ։ 2 =1901 ։ 2
դ) 7,26 ։ 5,17 = 7260 ։ 5,17

Խնդիր համար․ 1181.

 Ուղղանկյան երկարությունը 26,53 դմ է, իսկ մակերեսը 465,8668 դմ2 է։ Գտե՛ք ուղղանկյան լայնությունը։

Լուծում
465,8668: 26,53=17,56

Պատ․՝ լայնությունը 17,56դմ է․

Վարժություն 1182. Կատարե՛ք բաժանում.

ա) 52,3527 ։ 3,27 =16,01
բ) (–32,8) ։ (–8,2) =4
գ) 25,52 ։ (–5,5)=-4,64
դ) (–19,558) ։ (–7,7)=2,54
ե) 0,1938 ։ 0,51=0,38
զ) 0,1938 ։ 0,51=0,32
է) (–0,90216) ։ 0,14=-6,444
ը) (–0,0101) ։(–10,1)=0,001
թ) 6,858 ։ (–0,9)=-7,62

1.  Համեմատիր հետևյալ կոտորակները.

ա) 2,078 < 2,780

բ) 3,205 > 3,025

գ) 7,250 > 7,205

դ) 4,290 < 4,295

ե) 0,48 < 0,4711

զ) 15,129 > 15,1

2. Կոտորակը գրիր տասնորդական կոտորակի տեսքով.

ա) 3/5 =6/10

բ) 24/25 =96/100

գ) 168/40 =

դ) 328/80 =

ե) 1/50 = 

զ) 13/20 = 

3. Տասնորդական կոտորակները գրիր դիրքային գրառումով.

ա) 656/10 = 

բ) 31/100 = 

գ) 1245/1000 = 

դ) 894/100000 = 

ե) 17/100 = 

զ) 9/10000 =

4. Տասնորդական կոտորակը գրիր սովորական կոտորակի տեսքով.

ա) 456,23 = 

բ) 204,3005 = 

գ) 1,456 = 

դ) 113,07 = 

ե) -100,01 = 

զ) 0,000028 =  

5. Ի՞նչ թվանշան է գրված 364,50791 կոտորակի՝

ա) հարյուրավորների կարգում –

բ) տասնորդականների կարգում –

գ) տասնավորների կարգում – 

դ) տասհազարերորդականների կարգում +

6. Կատարիր բազմապատկում.

ա) 32,549 * 100 = 3254,9

բ) 47,58 * 1000 = 47580

գ) 2,7543 * 10 = 275,43

դ) 9,13 * 10000 = 91300

ե) 0,02 * 1000 = 20

զ) 0,296 * 100 = 296

7. Կատարիր բաժանում.

ա) 323,49 : 100 = 3,2349

բ) 123,45 : 100000 =  0,0012345

գ) 7,2 : 10 = 0,72

դ) 0,02 : 1000 =0,00002 

8. Հաշվիր.

ա) -12,92 + 15,759 = 2,839

բ) 0,261 + 33,4 = 33,661

գ) 3,243 + 542,4 = 545,643

դ) (-3,28) + (-1,02) = -4,3

ե) (-2,004) + (-4,46) = -6,464

զ) (-83) + (-0,2316) = -83,2316

9. Հաշվիր տարբերությունը.

ա) 5,36 – 3,14 = 2,22

բ) 57,2 – 53,12 = 4,08

գ) 311,824 – 125,32 = 186,504

ե) 46 – 12,38 = 33,62

զ) 43,23 – 23 =20,23

Հաշվենք տասնորդական կոտորակների տարբերությունը՝ 19,4−3,15

19,4 − 3,15 = 19,40 − 3,15 = 19 40/100 − 3 15/100 = 16 40−15/100 = = 16 25/100 = 16,25

Նույն հանումը կատարենք «սյունակով»՝

Տասնորդական կոտորակները հանելու համար պետք է ՝ 

1. հավասարեցնել ստորակետից հետո եկող թվանշանների քանակները
2. դրանք գրենք իրար տակ այնպես, որ ստորակետը լինի ստորակետի տակ
3. կատարել հանումը՝ անտեսելով ստորակետները
4. պատասխանում ստորակետը դնել թվերի ստորակետների տակ

Դասարանական աշխատանք

Տեսանյութեր

1. Կատարիր հանում.

ա) 3,56 – 2,14 = 1,42

բ) 81,22 – 53,12 = 28,10

գ) 111,782 – 65,327 =46,455 

դ) 17,1 – 8,256 = 8,844

ե) 0,625 – 0,1 = 0,525

զ) 7,35 – 6,35 =1,00

2. Հաշվիր.

ա) 3 – 0,1 =2,9

բ) 5 – 2,63 = 2,57

գ) 10 – 9,68 =0,32

դ) 1 – 0,047 = 0,953

ե) 25 – 10,38 = 14,62

զ) 102 – 96,24 =05,76

3. Հաշվիր տարբերությունը.

ա) 1,037 – 1 = 0,037

բ) 3,263 – 2 = 1,263

գ) 8,002 – 8 =0,002

դ) 11,397 – 9 =2,397

ե) 107,03 – 56 =51,03

զ) 34,56 – 29 =5,56

4. Լուծիր հավասարումը.

ա) 7,86 + x = 10,05 ա) 7,86 + 2,19 = 10,05

բ) 43,19 + x = 45,114 բ) 43,19 + 19,24 = 45,114

գ) 117,18 – x = 38,241 գ) 117,18 – 78,939 = 38,241

դ) 53,27 + x = 90 դ) 53,27 + 36,73 = 90

5. Ուղղանկյան կողմերի երկարությունները 6,37դմ և 10,01 դմ են։ Ուղղանկյան մեծ կողմը փոքրացրել են 3,2 դմ-ով, իսկ փոքր կողմը՝ 5,5 դմ-ով։ Որքա՞ն է ստացված ուղղանկյան պարագիծը։

1) 10,01 – 3,2= 6,81
2) 6,37 – 5,50= 0,87
3) 6,81 + 0,87= 7,68
4) 7,68 x 2= 15,36
6. Հաշվիր գումարը.

ա) -3,244 + 8,01 = 4,766

բ) 14,62 + (-0,37) = 14,25

գ) 21,21 + (-4,8) =16,41

դ) -5,3 + 1,72 = -3,58

ե) -0,34 + 7,72 = 7,38

զ) -0,85 + 9,46 =8,61

7. Հաշվիր արտահայտության արժեքը.

(0,241 – 0,15) * 100 + (3,72 + 14,25) * 10 =188,8

Գումարենք 33,142 և 5,6 տասնորդական կոտորակները: Սկզբում կոտորակներից մեկին աջից զրոներ կցագրելով, հավասարեցնենք ստորակետից հետո եկող թվանշանների քանակները՝ 5,6=5,600

Տասնորդական կոտորակները գրենք խառը թվերի տեսքով՝  

33,142 = 33 142/1000

Գումարենք ստացված խառը թվերը և արդյունքը գրենք տասնորդական կոտորակի տեսքով՝

 33,142+5,6=33 142/1000 + 5 600/1000 = 38 (142+600)/1000 =

= 38 742/1000 = 38,742

Նույն գումարումը կատարենք «սյունակով»:

 Տասնորդական կոտորակները գումարելու համար պետք է ՝ 

1. հավասարեցնել ստորակետից հետո եկող թվանշանների քանակները
2. դրանք գրենք իրար տակ այնպես, որ ստորակետը լինի ստորակետի տակ
3. կատարել գումարումը՝ անտեսելով ստորակետները
4. պատասխանում ստորակետը դնել թվերի ստորակետների տակ

Դասարանական աշխատանք

Տեսանյութեր

1. Կատարիր գումարում.

ա) 3,82 + 41,705 = 44,525

բ) 0,921 + 4,8 = 5,721

գ) 8,903 + 152,9 = 161,803

դ) 0,0032 + 1119,69 = 1119,6932

ե) 5,51 + 6,36 = 11,87

զ) 0,002 + 0,00017 =  0,00217

2. Գումարիր նույն նշանով տասնորդական կոտորակները.

ա) (-1,2) + (-3,4) =-4,6

բ) (-8,75) + (-1,25) = -10,00

գ) (-0,37) + (-6,23) = -6,60

դ) (-4,38) + (-2,04) = -6,42

ե) (-1,001) + (-2,456) = -3,457

զ) (-18,203) + (-0,411) = -18,614

3. Կատարիր գործողությունները.

ա) 2 + 0,38 = 2,38

բ) 1 + 15,07 = 16,07

գ) 100 + 0,096 = 100,096

դ) 20 + 4,097 = 24,097

ե) 0,836 + 10 = 10,836

զ) 5,0001 + 18 = 23,0001

4. Լուծիր հավասարումը.

ա) z – 0,615 = 0,02 ա ) 0,635 – 0,615 = 0,02

բ) z – 18,2 = 124,01 բ) 142,21 – 18,2 = 124,01

գ) 27 = z – 10,0001 գ) 27 = 37,0001 – 10,0001

դ) 654,1 = z – 5037,203 դ) 654,1 = 5691,303 – 5037,203

5. Եռանկյան կողմերի երկարություններն են՝ 4,11սմ; 2,65սմ; 3,8սմ։ Գտիր եռանկյան պարագիծը։
4,11 + 2,65 + 3,8= 10,56սմ

6. Տասնորդական կոտորակը գրիր դիրքային գրառումով և կատարիր գումարումը.

ա) 4,88 + 9/10 = 4,88 + 0,9= 5,78

բ) 27/100 + 5,03 =  5,03 + 0,27= 5,30

գ) 65,3 + 11/10 = 65,3 + 1,1= 66,4

դ) 121/100 + 9,85 =  9,85 + 1,21= 11,06

7. Ուղղանկյան երկարությունը 36,6 սմ է, իսկ լայնությունը՝ 24,2 սմ։ Եթե նրա երկարությունը 10 անգամ մեծացվի, իսկ լայնությունը 10 անգամ փոքրացվի, որքա՞ն կլինի ստացված ուղղանկյան պարագիծը։
36,6 x 10=366,0
24,2 : 10=2,42
366,0 + 2,42= 368,42
368,42 x 2= 736,84

8. Կատարիր գործողությունները.

(6,93 + 1,08) 10 + (9,734 + 11,25) 100 =21781,5
80,1 + 2098,4=21781,5

սարանական աշխատանք

1. Տրված թվերից որո՞նք են տասնորդական կոտորակները:

Ընտրիր ճիշտ տարբերակները:

• 7 5/19
• 17/11
• 11/10
• 17/100
• 19/100000

2. Ո՞ր թվում է 2 թվանշանը գտնվում հարյուրերորդականների կարգում:

• 5432.9
• 543.29
• 54.329
• 5.4329

3. 209 ամբողջ 5 տասնորդական կոտորակը գրիր թվանշաններով:

209,5

4. 35 ամբողջ 16 հարյուրերորդական կոտորակը գրիր թվանշաններով:

35,16

5. 40 ամբողջ 3 հարյուրերորդական կոտորակը գրիր թվանշաններով:

40,03

6. 0 ամբողջ 8 հազարերորդական կոտորակը գրիր թվանշաններով:

0,008

7. Լրացրու 10,4437 թվի կարգային միավորների աղյուսակը:

Միավոր – 0

Տասնավոր – 1

Տասնորդական – 7

Հարյուրերորդական – 3

Հազարերորդական -4

Տասհազարերորդական – 4

8. Լրացրու 234,235 թվի կարգային միավորների աղյուսակը:

Միավոր – 4

Տասնավոր – 3

Հարյուրավոր – 2

Տասնորդական – 5

Հարյուրերորդական – 3

Հազարերորդական – 2

9. Լրացրու 56,4321 թվի կարգային միավորների աղյուսակը:

Միավոր – 6

Տասնավոր – 5

Տասնորդական – 1

Հարյուրերորդական – 2

Հազարերորդական – 3

Տասհազարերորդական – 4

10. Գրիր կոտորակի տեսքով.

ա) 0,2 = 2/10

բ) 8,012 = 8012/1000

գ) 1,003 = 1003/1000

դ) 82,9876 = 829876/10000

ե) 0,367 = 367/100

զ) 19,023 = 19023/1000

է) 0,0096 = 96/10000

ը) 0,1995 = 1995/10000

11. Գրիր դիրքային գրառումով.

ա) 197/100 = 1,97

բ) 723/10 = 72,3

գ) 13/100 = 0,13

դ) 9/1000 = 0,009

ե) 56/10= 5,6

զ) 13/10000 = 0,013

է) 1234/1000 = 1,234

ը) 45/1000 = 0,45